Chuyên đề: Văn học trung đại Việt Nam

..................................................................
Ngày soạn : 25/9/2014
Tiết 4+5. ¤n tËp TruyÖn KiÒu
I. NguyÔn Du: 
 Cã mét nhµ th¬ mµ ngêi VN kh«ng ai lµ kh«ng biÕt, biÕt råi ®Ó mµ yªu mÕn kÝnh phôc. Cã mét truyÖn th¬ mµ h¬n 200 nam qua kh«ng mÊy ngêi VN kh«ng thuéc lßng nhiÒu ®o¹n hay vµi c©u. Ngêi Êy, th¬ Êy ®· trë thµnh niÒm tù hµo cña d©n téc VN ®ã lµ: ND víi TK§óng nh nhµ th¬ TH ®· tõng ca ngîi:
Nöa ®ªm qua huyÖn Nghi Xu©n
B©ng khu©ng nhí cô, th¬ng th©n nµng KiÒu
1.Gia ®×nh.
- Quª ë Nghi Xu©n – Hµ TÜnh.
- Sinh trong gia ®×nh ®¹i quý téc, cã truyÒn thèng v¨n ho¸, v¨n häc, nhiÒu ®êi lµm quan( cha lµ tiÕn sÜ, anh trai lµ Ng Kh¶i næi tiÕng hµo hoa, mÑ lµ TrÇn ThÞ TÇn quª ë B.Ninh) c¸i n«i h×nh thµnh tµi n¨ng nghÖ thuËt cña ND.
2.Thêi ®¹i.
- ThÕ kØ 18 ®Çu 19 ®Çy biÕn ®éng:
+ TriÒu ®×nh thèi n¸t môc ruçng, ®/s nh©n d©n ®iªu ®øng, n¹n ngo¹i x©m.
+ K/nghÜa n«ng d©n næ ra kh¾p n¬i
Híng ngßi bót cña ND vµo hthùc: nh÷ng ®iÒu tr«ng thÊy mµ ®au ®ín lßng.
3. Cuéc ®êi.
- Th¬ Êu: må c«i cha (12tuæi), må c«i mÑ (9tuæi).
- Nh÷ng n¨m lu l¹c ë ®Êt B¾c, trë vÒ Hµ TÜnhGiai ®o¹n nµy ND sèng gÇn gòi víi nh©n d©n , chøng kiÕn nhiÒu c¶nh ®êi bÊt h¹nh: §©y lµ nh÷ng vèn sèng phong phó cho nh÷ng s¸ng t¸c sau nµy.
- ¤ng tõng lµm quan nhµ NguyÔn, ®i sø TQ, hiÓu biÕt nÒn v¨n ho¸ TQ. L¹i lµ ngêi th«ng minh, nh©n ¸i.
ChÝnh 3 yÕu tè nµy t¹o nªn nh©n tµi Ng Du
4.Sù nghiÖp.
- T/p ch÷ H¸n: Thanh Hiªn thi tËp ( c/s nghÌo khæ cña t/g), B¾c Hµnh t¹p lôc(®i sø TQ)
- Ch÷ n«m: TruyÖn KiÒu, v¨n chiªu hån (v¨n tÕ thËp loai chóng sinh).
Lµ nhµ th¬ lín, danh nh©n v¨n ho¸ thÕ giíi. 
II. T¸c phÈm TK.
1. Nguån gèc TK.
- Dùa vµo cèt truyÖn Kim V©n KiÒu cña Thanh T©m Tµi Nh©n- nhµ v¨n sèng vµo ®êi Thanh.
- ThÓ lo¹i: truyÖn th¬ n«m (lµ t/p viÕt b»ng ch÷ n«m cã cèt truyªn, viÕt b»ng th¬ lôc b¸t).
- Tªn gäi kh¸c lµ §o¹n trêng t©n thanh: tiÕng kªu ®au ®ín ®øt ruét míi, dµi 3254 c©u th¬ LB.
2/ Gi¸ trÞ néi dung :
a. Gi¸ trÞ hiÖn thùc :
- T¸c phÈm ph¶n ¸nh s©u s¾c gi¸ trÞ hiÖn thùc x· héi ®¬ng thêi víi bé mÆt tµn b¹o cña tÇng líp thèng trÞ chµ ®¹p lªn quyÒn sèng cña con ngêi ( bé mÆt quan l¹i, sù huû ho¹i cña ®ång tiÒn, nhµ chøa)
- B¶n chÊt cña bän sai nha ®îc v¹ch trÇn :
 Mét ngµy l¹i thãi sai nha 
 Lµm cho khèc h¹i ch¼ng qua v× tiÒn 
- §ång tiÒn dïng ®Ó hèi lé quan l¹i :
 TÝnh bµi lãt ®ã luån ®©y
 Cã ba tr¨m l¹ng viÖc nµy míi xong
- §ång tiÒn bãp mÐo c«ng lý :
 Trong tay s½n cã ®ång tiÒn
 DÉu lßng ®æi tr¾ng thay ®en khã g× 
- ThÓ hiÖn sè phËn con ngêi bÞ ¸p bøc ®au khæ, ®Æc biÖt lµ sè phËn ngêi phô n÷ :
+ NguyÔn Du ®· ph¶n ®èi lÔ gi¸o phong kiÕn b»ng t×nh yªu Kim – KiÒu ®· vît qua mäi khu«n khæ phong kiÕn , thËt ®Ñp , thËt lý tëng . Mét t×nh yªu tù do vît ra ngoµi lÔ gi¸o , ®Æc biÖt lµ quan niÖm “ cha mÑ ®Æt ®©u con ngåi ®Êy ” ( X¨m x¨m b¨ng lèi vên khuya mét m×nh)
 + XHPK ®· tíc ®o¹t mÊt t×nh yªu tù do cña KiÒu, ®Èy KiÒu vµo bi kÞch “ Thanh y hai lît, thanh l©u hai lÇn” - mét sè kiÕp ®o¹n trêng cay ®¾ng.
 b. Gi¸ trÞ nh©n ®¹o :
- Thông c¶m s©u s¾c tríc nh÷ng ®au khæ cña con ngêi:
 + Trong sù nghiÖp v¨n th¬ cña m×nh, NguyÔn Du dµnh t×nh c¶m cho mäi nçi bÊt h¹nh cña con ngêi, ®Æc biÖt lµ dµnh cho kiÕp “tµi hoa b¹c mÖnh” cña KiÒu, §¹m Tiªn, TiÓu Thanh. Cuéc ®êi Thuý KiÒu nÕm tr¶i ®ñ mäi diÒu ®¾ng cay, tñi nhôc - §Æc biÖt ngêi phô n÷ trong mäi nçi khæ. NguyÔn Du ®au ®ín xãt xa cho nçi khæ tµi s¾c bÞ biÕn thµnh hµng ho¸ nªn lêi th¬ cña «ng lu«n nhøc nhèi khi nãi vÒ nçi khæ.
 + 15 n¨m lu l¹c, KiÒu ®· nÕm ®ñ mäi ®¾ng cay tñi nhôc cña th©n phËn con ngêi vµ 15 n¨m ®o¹n trêng kÕt thóc ë s«ng TiÒn §êng. Sau ®ã nµng ®oµn tô víi Kim Träng nhng h¹nh phóc cuèi cïng Êy còng chØ lµ “ Duyªn ®«i løa còng lµ duyen b¹n bÇy”.
 + NguyÔn Du nh mét ngêi ©m thÇm lÆng lÏ theo KiÒu trong 15 n¨m lu l¹c. §· bao phót gi©y ND cïng khãc, cïng ®au ®ín víi KiÒu. NhiÒu khi cã nh÷ng c©u th¬, lêi than mµ kh«ng thÓ ph©n biÖt ®îc ®©u lµ ND, ®©u lµ KiÒu.
- Sù tr©n träng ®Ò cao con ngưêi tõ vÎ ®Ñp h×nh thøc, phÈm chÊt, íc m¬, kh¸t väng ch©n chÝnh híng tíi nh÷ng gi¶i ph¸p XH ®em l¹i h¹nh phóc cho con ngêi.
 + XD nh©n vËt Tõ H¶i thÓ hiÖn íc m¬ c«ng lÝ, nh©n ¸i, t«n träng con nêi -> phiªn toµ b¸o ©n b¸o o¸n.
 + Mèi t×nh Kim – KiÒu m¬ íc t×nh yªu tù do.
3/ Gi¸ trÞ nghÖ thuËt :
- ThÓ lo¹i : Th¬ n«m lôc b¸t (®îc sö dông cuèi TK XV ®Çu TK XVI ) . ThÓ th¬ lôc b¸t ë TruyÖn KiÒu ®¹t tíi ®Ønh cao rùc rì.
- Ng«n ng÷ : Kh«ng nh÷ng cã kh¶ n¨ng biÓu ®¹t ( ph¶n ¸nh ), biÓu c¶m (c¶m xóc) mµ cßn mang gi¸ trÞ thÈm mü(vÎ ®Ñp cña nghÖ thuËt ng«n tõ)
- NghÖ thuËt tù sù xuÊt s¾c víi 3 h×nh thøc:
 + Trùc tiÕp (lêi nh©n vËt)
 + Gi¸n tiÕp (lêi t¸c gi¶)
 + Nöa gi¸n tiÕp (lêi t¸c gi¶ nhng mang suy nghÜ, giäng ®iÖu nh©n vËt)
- Nh©n vËt : XuÊt hiÖn víi c¶ con ngêi hµnh ®éng( d¸ng vÎ bªn ngoµi) vµ con ngêi c¶m nghÜ ( d¸ng vÎ bªn trong )
- NghÖ thuËt miªu t¶ ngêi, t¶ c¶nh, t¶ c¶nh ngô t×nh.
- NghÖ thuËt dÉn truþÖn:
 + Kim Träng xuÊt hiÖn:
 Nh¹c vµng ®©u ®· tiÕng nghe dÇn dÇn
 Tr«ng chõng thÊy mét v¨n nh©n
 Lâng bu«ng tay khÊu ríc dÇn dÆm b¨ng
 §Ò huÒ lng tói giã tr¨ng
 Sau lng theo mét vµi th»ng con con
 + Tõ H¶i xuÊt hiÖn:
 LÇn th©u giã m¸t tr¨ng thanh
 Bçng ®©u cã kh¸ch biªn ®×nh sang ch¬i
 + M· Gi¸m Sinh xuÊt hiÖn:
 GÇn miÒn cã mét mô nµo 
 §a ngêi viÔn kh¸ch t×m vµo vÊn danh
Tiết 5+6. Chị em Thuý Kiều
(Trích "Truyện Kiều" - Nguyễn Du)
A. Giới thiệu
1. “Chị em Thuý Kiều” là đoạn trích ở phần mở đầu “truyện Kiều”, giới thiệu gia cảnh nhà Vương viên ngoại. 
Nguyễn Du dành 24 câu thơ để nói về chị em Thuý Kiều, Thuý Vân.
2. Đoan thơ gồm 3 phần :
+ 4 câu đầu : giới thiệu chung về hai chị em Thuý Kiều
+ 4 câu tiếp : gợi tả vẻ đẹp thuý Vân
+ 16 câu còn lại : gợi tả vẻ đẹp Thuý Kiều
Kết cấu như thế là chặt chẽ, thể hiện cách miêu tả nhân vật tinh tế của Nguyễn Du: từ ấn tượng chung về vẻ đẹp hai chị em, nhà thơ gợi tả vẻ đẹp Thuý Vân làm nền để cực tả vẻ đẹp của Thuý Kiều
B. Giá trị đoạn trích
	Đoan trích “Chị em Thuý Kiều” trong Truyện Kiều đã gợi tả được vẻ dẹp đặc sắc của hai cô con gái nhà họ Vương. Vẻ đẹp chung của chị em Thuý Kiều cũng như vẻ đẹp của từng người được Nguyễn Du khắc họa một cách rõ nét bằng bút pháp ước lệ tượng trưng.
Trước hết Nguyễn Du giới thiệu vẻ đẹp chung về hai chị em trong gia đình:
 Đầu lòng hai ả tố nga
Thuý Kiều là chị em là Thuý Vân.
Tiếp đến, tác giả giới thiệu một cách khái quát nét đẹp chung và riêng của hai chị em:
 Mai cốt cách tuyết tinh thần
 Mỗi người một một vẻ mười phân vẹn mười.
 Bằng bút pháp so sánh ước lệ, vẻ đẹp về hình dáng (Mai cốt cách) và vẻ đẹp về tâm hồn( tuyết tinh thần) của hai chị em được tôn lên đến độ hoàn mĩ. Cả hai đều đẹp mười phân vẹn mười. Trong cái đẹp chung ấy có cái dẹp riêng của từng người – Mỗi người một vẻ. Trừ câu đầu, cả ba câu sau mỗi câu được chia làm hai vế gợi cho người đọc cảm nhận được vẻ đẹp của môi người. Bốn câu thơ đầu là bức tranh nền để từ đó tác giả dẫn người đọc lần lượt chiêm ngưỡng sắc đẹp của từng người.
 Bốn câu tiếp theo tác giả đặc tả nhan sắc Thuý Vân – Một con người phúc hậu, đoan trang. Nàng có vẻ đẹp cao sang quý phái trang trọng khác vời. Vốn là bút pháp nghệ thuật ước lệ truyền thống nhưng vẻ đẹp của Thuý vân lại hiện lên một cách cụ thể : Khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang – Hoa cười ngọc thốt đoan trang – Mây thua nước tóc tuyết nhường màu da. Từ khuôn măt, nét ngài, tiếng cười, giọng nói, mái tóc, làn da đều được so sánh với trăng, hoa, ngọc, mây, tuyết. Thé là vẻ đẹp của Thuý Vân cứ dần được bộc lộ theo thủ pháp ẩn dụ, nhân hoá tài tình của tác giả. Vẻ đẹp của Thuý Vân là vẻ đẹp gần gũi, hoà hợp với thiên nhiên.
	Nếu như Thuý Vân được mô tả với vẻ đẹp hoàn hảo thì vẻ đẹp của Thuý Kiều còn vượt lên trên cái hoàn hảo ấy. Kiều càng sắc sảo mặn mà. Đây là một thủ pháp nghệ thuật của văn chương cổ. Từ cái đẹp của Thuý Vân, Nguyễn Du chỉ cần giới thiệu một câu : Kiều càng sắc sảo mặnmà, thế là vẻ đẹp của Thuý Kiều đã vượt lên trên vẻ đẹp của Thuý Vân (sắc sảo) và tâm hồn (mặ nmà). Tả Vân trước, tả Kêuf sau đó là cách tác giả mượn Vân để tả Kiều. Qua vẻ đẹp của Vân mà người đọc hình dung ra vể đẹp của Kiều. ở Vân tác giả không hề tả đôi mắt, còn ở Kiều tác giả lại đặc tả đôi mắt. Vẫn là nghệ thuật ước lệ tượng trưng, đôi mắt của Kiều được so sánh với : Lần thu thuỷ, nét xuân sơn. Cái sắc ảo mặn mà của đôi mắt chính là biểu hiện của vẻ đẹp tâm hồn. Với đẹp của Thuý Vân là vẻ đẹp đoan trang, phúc hậu, thiên nhiên sẵn sàng thua và nhường còn vẻ đẹp của Kiều làm cho thiên nhiên
*Luyện tập
Đề cương ôn tập của Sở GD&ĐT Hà Nội
	BT8 (trang 57) (Chị em TK)
	BT 2+3( trang 61) (Chị em TK)
	 BT 6 (Tr57) ( Truyện Kiều)
	BT 7 (Tr57) (Kiều ở lầu Ngưng Bích)
	BT 4 (Tr62) (Cảnh ngày xuân)
Đề cương ôn tập của chuyên ĐHSP
	Câu 2 – Đề 1(Tr16) (Kiều ở lầu NB)
	Câu 1 - Phần 2, Đề 2(Tr17) (Truyện Kiều)
	Phần II – Đề 4(Tr19) (Cảnh ngày xuân)
	Câu 2-Đề 24 (Tr37) (Truyện Kiều, Chuyện người con gái Nam Xương)
	Câu 1- Đề 25 (Tr38) (Truyện Kiều)
	Câu 2 –Đề 33 (Tr44) (Truyện Kiều)
	Câu 1 – đề 36 (TR47) (Truyện Kiều)
Đề cương ôn tập của chuyên ĐHNN
+ Dạng viết đoạn:
	Câu 1 (Tr49) (Kiều ở lầu Ngưng Bích)
	Câu 2 (Tr49) (TK)
	Câu 3 (Tr49) (Chị em TK)
	Câu 4 (Tr50) (Cảnh ngày xuân)
	Câu 5 (Tr50) (Kiều ở lầu NB)
+ Dạng viết bài: Từ đề 5 đến đề 13 (Trang 86)
Bµi tËp1 : C¶m høng nh©n v¨n cña NguyÔn Du biÓu hiÖn trong ®o¹n trÝch "ChÞ em Thuý KiÒu"
 (§Ò thi HSG tØnh Nam §Þnh 2007 – 2008)
Yªu cÇu
Më bµi:
	- DÉn d¾t vÊn ®Ò
 - Nªu vÊn ®Ò cÇn nghÞ luËn: C¶m høng nh©n v¨n cña NguyÔn Du biÓu hiÖn qua ®o¹n th¬ “ChÞ em Thuý KiÒu”
Th©n bµi:
 Yªu cÇu: Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ nh÷ng biÓu hiÖn cña c¶m høng nh©n v¨n ë NguyÔn Du to¶ s¸ng qua ®o¹n th¬ “ ChÞ em Thuý KiÒu”
 - Víi nhiÖt t×nh tr©n träng, ngîi ca, NguyÔn Du ®· sö dông bót ph¸p íc lÖ cæ ®iÓn lÊy nh÷ng h×nh ¶nh thiªn nhiªn, ®Î gîi t¶, kh¾c ho¹ chÞ em Thuý KiÒu thµnh nh÷ng trang tuyÖt s¾c giai nh©n:
+ Thuý V©n cè vÎ ®Ñp hµi hoµ víi thiªn nhiªn, víi tr¨ng, hoa, m©y tuyÕt, nh÷ng t¹o vËt tinh kh«i cña ®Êt trêi, t¹o ho¸.
+ Thuý KiÒu so bÒ tµi s¾c h¬n c¶ Thuý V©n, l¹i thªm t©m hån mÆn mµ, ®a c¶m, khiÕn hoa ph¶i “ghen”, liÔu ph¶i “hên”, thiªn nhiªn ®è kÞ, ghen ghÐt.
- Cïng víi nhiÖt t×nh tr©n träng, ngîi ca, trong dßng c¶m høng nh©n v¨n cña NguyÔn Du cßn cã c¶ niÒm yªu th¬ng, quan t©m, lo l¾ng cho sè phËn con ngêi. NguyÔn Du ®· dån nÐn nhiÖt t×nh tr©n träng ngîi ca, tµi hoa, bót lùc t¹c dùng nªn h×n tîng nµng KiÒu ®a s¾c, ®a tµi cã mét kh«ng hai. ThÕ nhng tõ giäng ®iÖu, ngän bót, h×nh tîng th¬ ®Òu ph¶ng phÊt mét sù lo l¾ng cho sè phËn µng KiÒu vµ dù c¶m vÒmét kiÐp ®êi tµi hoa b¹c mÖnh.
- DÉu sao niÒm yªu th¬ng tr©n träng, ngîi ca còng ®· lµm v¬i nhÑ ®i nçi ¸m ¶nh vÒ triÕt lÝ “tµi hoa b¹c mÖnh” ®· t¹o nªn nÐt t¬i s¸ng cho c¶m høng nh©n v¨n ë NguyÔn Du.
KÕt bµi: 
Ngưêi ®äc ®Õn víi “ChÞ em Thuý KiÒu” ®Ó tr¸i tim m×nh b¾t vµo m¹ch c¶m høng nh©n v¨n cña ®¹i thi hµo NguyÔn Du, tù nhiªn lßng ta c¶m thÊy thªm yªu th¬ng ngêi h¬n.
Bài tập 2: Bằng những hiểu biết của em về “Truyện Kiều”, hãy trình bày về nghệ thuật miêu tả và khắc hoạ tính cách nhân vật của Nguyễn Du.
I/ Tìm hiểu đề
- Đề yêu cầu phân tích một giá trị nghệ thuật nổi bật của nghệ thuật Truyện Kiều: nghệ thuật xây dựng nhân vật. Có thể nói trong văn học trung đại, không có một tác giả thứ hai nào thành công trong việc miêu tả nhân vật như Nguyễn Du (theo Giáo sư Nguyễn Lộc).
- Chủ yếu sử dụng kiến thức trong các đoạn trích học, có thể vận dụng thêm một số hiểu biết về các nhân vật trong truyện thông qua một vài câu miêu tả mỗi nhân vật
- Căn cứ vào từng đoạn trích đã học mà khái quát lên đặc điểm bút pháp xây dựng nhân vật của Nguyễn Du, để bố cục bài viết. Không nên phân tích cách viết từng nhân vật, sẽ trùng lặp và thiếu sâu sắc.
II/ Dàn bài chi tiết
A- Mở bài:
- Sức hấp dẫn mạnh mẽ của Truyện Kiều chính là bởi nội dung sâu sắc tình đời được biểu hiện bằng hình thức nghệ thuật đạt đến trình độ mẫu mực của văn chương cổ điển.
- Một trong những thành công xuất sắc của Nguyễn Du là nghệ thuật miêu tả và khắc hoạ tính cách nhân vật.
B- Thân bài :
1. Miêu tả ngoại hình rất độc đáo
Nguyễn Du khắc hoạ ngoại hình mỗi nhân vật hết sức cô đọng mà vẫn in dấu nét mặt, bộ dạng của từng nhân vật, không ai giống ai.
- Thuý Vân, Thuý Kiều đều đẹp, nhưng Vân thì:
 Hoa cười ngọc thốt đoan trang,
 Mây thua nước tóc tuyết nhừng màu da.
Còn Kiều thì: 
 Làn thu thuỷ nét xuân sơn
 Hoa ghen thua thắm liễu hờn kém xanh.
- Cũng là trang nam nhi, Từ Hải là anh hùng cho nên chàng hiện ra oai phong lẫm liệt:
Râu hùm hàm én mày ngài
Vai năm tấc rộng thân mười thước cao.
Kim Trọng là văn nhân, hiện ra thật nho nhã, hào hoa:
 Tuyết in sắc ngựa câu giòn,
 Cỏ pha màu áo nhuộm non da trời.
- Cùng là những kẻ xấu xa, bỉ ổi, nhưng Mã Giám Sinh thì : 
 	 Mày râu nhẵn nhụi áo quần bảnh bao ;
 còn Sở Khanh thì : 
 	Hình dung trải chuốt áo khăn dịu dàng.
Nhìn chung, Nguyễn Du miêu tả nhân vật chính diện theo bút pháp ước lệ nhưng có sự sáng tạo nên vẫn sinh động; tả nhân vật phản diện bằng bút pháp hiện thực như ngôn ngữ đời thường cũng rất sinh động.
2. Miêu tả nội tâm tinh tế và sâu sắc- Nguyễn Du thường đặt nhân vật vào những cảnh ngộ có kịch tính để nhân vật bộc lộ tâm trạng: Bị đẩy vào lầu xanh, định thoát chết để thoát nhục lại không chết ; bị giam lỏng ở Lầu Ngưng Bích, chưa biết tương lai lành dữ ra sao.
- Ông đặc biệt thành công trong miêu tả nội tâm nhân vật qua ngôn ngữ tự sự của tác giả, qua độc thoại nội tâm và qua tả cảnh ngụ tình :
+ Tâm trạng của Kim Trọng và Thuý Kiều lần đầu tiên gặp nhau được miêu tả qua lời kể của tác giả :
 	 Người quốc sắc kẻ thiên tài,
 	 Tình trong như đã mặt ngoài còn e.
Chập chờn cơn tỉnh cơn mê,
Rốn ngồi chẳng tiện dứt về chỉn khôn.
+ Tâm trạng nhớ người yêu của Thuý Kiều khi ở lầu Ngưng Bích được bộc lộ qua tiếng nói nội tâm của nàng.
+ Tâm trạng cô đơn, lo lắng của Kiều khi một mình ở lầu Ngưng Bích được miêu tả qua cảnh thiên nhiên.
3. Nghệ thuật khắc hoạ tính cách nhân vật sắc sảo
a) Khắc hoạ tính cách qua diện mạo, cử chỉ
- Thuý Vân: Với vẻ khuôn trăng đầy đặn, hoa cười ngọc thốt cho thấy tín cách đoan trang, phúc hậu.
- Thuý Kiều : với đôi mắt như làn thu thuỷ, nét xuan sơn toát lên tính cách thông minh, đa cảm,
- Mã Giám Sinh : vẻ mặt mày râu nhẵn nhụi, trang phục quần áo bảnh bao, cử chỉ ngồi tót sỗ sàng, cho thấy đó là kẻ trai lơ, thô lỗ.
- Hồ Tôn Hiến : cái vẻ mặt sắt cũng ngây vì tình tố cáo bản chất độc ác và dâm ô của viên “trọng thần”.
b) Khắc hoạ tính cách qua ngôn ngữ đối thoại
- Lời lẽ Từ Hải thường có tính khẳng định thể hiện rõ tích cách khẳng khái, tự tin:
 Một lời đã biết đến ta,
Muôn chung nghìn tứ cũng là có nhau
- Thuý Kiều nói với Thúc Sinh : nghĩa nặng nghìn non, Tại ai há dám phụ lòng cố nhân, tỏ rõ nàng là con người trọng ân nghĩa.
- Hoạn Thư liệu điều kêu xin : chút phân đàn bà, ghen tuông thì cũng người ta thường tình, thì đây quả là con người khôn ngoan, giảo hoạt,
C- Kết bài :- Về phương diện xây dựng nhân vật, Nguyễn Du đạt những thành công mà chưa tác giả đương thời nào theo kịp. Nhà thơ thường miêu tả rất súc tích, chỉ cần một vài câu thơ ông đã có thể khắc hoạ rõ nét ngoại hình và tính cách nhân vật. Nhưng tuyệt diệu nhất là nghệ thuật miêu tả nội tâm nhân vật.
- Truyện Kiều sống mãi với thời gian phần lớn cũng là do những thành tựu nghệ thuật này.
Đề : Phân tích nghệ thuật tả cảnh thiên nhiên của Nguyễn Du trong đoạn trích "Cảnh ngày xuân"
Dàn ý
A.Mở bài :- Trong "Truyện Kiều" có nhiều đoạn thơ tả cảnh thiên nhiên đặc sắc.- Đoạn thơ "Cảnh ngầy xuân" là bức tranh xuân đẹp, bối cảnh cuộc gặp gỡ Kim Kiều.
B.Thân bài :Phân tích cách dùng từ ngữ gợi hình gợi tả, bút pháp nghệ thuật miêu tả cổ điển ước lệ tả cảnh thiên nhiên mùa xuân theo trình tự không gian và thời gian.1. Bốn câu đầu : gợi tả khung cảnh mùa xuân.
- Ngày xuân thấm thoắt trôi mau, tiết trời đã sang tháng ba, những cánh én rộn ràng bay giữa bầu trời trong sáng.
- Bức họa tuyệt đẹp về mùa xuân : thảm cỏ non trải rộng tới chân trời, trên nền màu xanh non điểm xuyết vài hoa lê trắng.
- Màu sắc hài hòa tuyệt diệu gợi nét đặc trưng mùa xuân : mới mẻ, tinh khôi, giàu sức sống (cỏ non) khoáng đạt, trong trẻo (xanh tận chân trời), nhẹ nhàng, thanh khiết (trắng điểm một vài bông hoa). Từ "điểm" làm cảnh vật sinh động.
2. Tám câu tiếp: gợi tả khung cảnh lễ hội trong tiết Thanh minh.
- Các hoạt động của lễ tảo mộ (viếng mộ, quét tước, sửa sang phần mộ người thân).
- Hội đạp thanh (đi chơi xuân ở đồng quê).
- Phân tích giá trị biểu cảm của các danh từ (yến anh, chị em, tài tử, giai nhân) gợi tả đông vui, nhiều người cũng đến hội ; các động từ (sắn sửa, dập dìu) gợi tả sự rộn ràng náo nhiệt ; các tính từ (gần xa, nô nức) làm rõ tâm trạng người đi hội ; hình ảnh ẩn dụ "nô nức yến anh" gợi tả nổi bật không khí hội xuân nhộn nhịp, dập dìu nam thanh nữ tú.
- Khắc họa truyền thống lễ hội văn hóa xa xưa trong tiết Thanh minh.
3. Sáu câu cuối : cảnh chị em Kiều du xuân trở về.
- Cảnh tan hội lúc chiều tàn, không còn nhộp nhịp rộn ràng mà nhạt dần, lặng dần, nhuốm buồn.
- Những từ láy (tà tà, thanh thanh, nao nao) biểu đạt sắc thái cảnh vật, bộc lộ tâm trạng con người.
- Cảm giác vui xuân đang còn mà linh cảm về điều sắp xảy ra, buồn bã đã xuất hiện (Kiều gặp mộ Đạm Tiên, gặp Kim Trọng).
C.Kết bài: 
- Đoạn thơ có kết cấu hợp lí, ngôn ngữ tạo hình, két hợp giữa bút pháp tả với bút pháp gợi có tính chất điểm xuyết chấm phá...
- Lấy cảnh xuân tươi đẹp trong sáng nhưng ẩn chứa những mầm mống đau thương làm bối cảnh Kim Kiều gặp gỡ, Nguyễn Du dụng ý dự báo mối tình hai người sẽ không trọn vẹn, đời Kiều sau này sẽ bất hạnh.
Đề : Tính cách đê tiện, bỉ ổi của Mã Giám Sinh và tâm trạng đau đớn hổ nhục của Thúy Kiều qua đoạn trích "Mã Giám Sinh mua Kiều"
Dàn ý 
A.Mở bài:
- Giới thiệu đoạn trích (nhà Kiều xảy ra gia biến, Kiều bắn tin cứu cha và em, Mã Giám Sinh đến nhà Kiều).
- Đoạn thơ thành công về tả nhân vật phản diện Mã Giám Sinh, tả tâm trạng Kiều.
B.Thân bài:Phân tích:1. Tính cách, bản chất Mã Giám Sinh :+ Lai lịch bất minh, giả danh sinh viên Quốc tử giám ở kinh đô.+ Đỏm dáng, đàng điếm, thô lỗ, vô học (qua tả ngoại hình, ngôn ngữ, cử chỉ, hành động).+ Sành sỏi với thủ đoạn con buôn tàn nhẫn, cò kè mặc cả trả giá một cách đê tiện, bỉ ổi, xem Kiều như món hàng.
+ Là tên ma cô "buôn thịt bán người" chuyên đi mua gái cho lầu xanh của mụ Tú Bà ở Lâm Tri.2.Tâm trạng Thúy Kiều:+ Đau đớn, tủi nhục, ê chề, nước mắt đầm đìa.
+ Câm lặng, thụ động như một cái máy vì tự nguyện bán mình.C.Kết bài:- Đoan thơ đặc sắc về tả người, tả tâm trạng nhân vật.- Nguyễn Du đồng cảm nỗi khổ của Kiều, lên án bọn người xấu xa đọc ác và thế lực của đồng tiền.
Câu . Đoạn văn
Trong “Truyện Kiều” có câu:“Tưởng người dưới nguyệt chén đồng
..”Hãy chép 7 câu thơ tiếp theo.
1. Đoạn thơ vừa chép diễn tả tình cảm của ai với ai?
2. Trật tự diễn tả tâm trạng nhớ thương đó có hợp lí không ? Tại sao ?
3. Viết một đoạn văn ngắn theo cách diễn dịch phân tích tâm trạng của nhan vật trữ tình trong đoạn thơ trên.
Gợi ý :1.2. Đoạn thơ vừa chép nói lên tình cảm nhớ thương Kim Trọng và cha mẹ của Thuý Kiều trong những ngày sống cô đơn ở lầu Ngưng Bích.
3. Trật tự diễn tả tâm trạng nhớ thương của Kiều: nhớ Kim Trọng rồi nhớ đến cha mẹ, thoạt đọc thì thấy không hợp lí, nhưng nếu đặt trong cảnh ngộ của Kiều lúc đó thì lại rất hợp lí.
- Kiều nhớ tới Kim Trọng trước khi nhớ tơi cha mẹ là vì:
+ Vầng trăng ở câu thứ hai trong đoạn trích gợi nhớ tới lời thề với Kim Trọng hôm nào.
+Nàng đau đớn xót xa vì mối tình đầu đẹp đẽ đã tan vỡ.
+Cảm thấy mình có lỗi khi không giữ được lời hẹn ước với chàng Kim.
- Với cha mẹ dù sao Kiều cũng đã phần nào làm tròn chữ hiếu khi bán mình lấy tiền cứu cha và em trong cơn tai biến.
- Cách diễn tả tâm trạng trên là rất phù hợp với quy luật tâm lí của nhân vật, thể hiện rõ sự tinh tế của ngòi bút Nguyễn Du, đồng thời cũng cho ta thấy rõ sự cảm thông đối với nhân vật của tác giả. 
Câu . Đoạn văna. Chép chính xác 8 câu cuối của đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích”.b. Trong 8 câu thơ vừa chép, điệp ngữ “Buồn trông” được lặp lại 4 lần. Cách lặp đi