Bài giảng Ngữ văn Lớp 9 - Bài 10: Tổng kết về từ vựng (Sự phát triển của từ vựng,... trau dồi vốn từ)

CÁCH PHÁT TRIỂN TỪ VỰNG 
? 
Phát triển số lượng từ ngữ. 
? 
? 
? 
? 
? 
? 
? 
? 
? 
? 
Phát triển nghĩa của từ 
Biến đổi nghĩa 
Phát triển nghĩa 
Tạo từ mới 
Vay mượn từ 
 Ẩn 
dụ 
X+ .. 
Ghép 
từ 
Tiếng 
Hán 
Ngôn 
 ngữ 
khác 
 " Bủa tay ôm chặt bồ kinh tế  Mở miệng cười tan cuộc oán thù” 
 “Ngày xuân em hãy còn dài Xót tình máu mủ thay lời nước non” 
“Xe vẫn chạy vì miền Nam phía trước Chỉ cần trong xe có một trái tim ” 
Biến đổi nghĩa 
 Ẩn 
 dụ 
Tạo từ mới 
rừng phòng hộ, kinh tế tri thức, chợ đầu mối, cầu truyền hình,  
Phát triển nghĩa 
X +  
	 Độc lập, tự do, phụ nữ, thiếu niên tiền phong... 
Vay mượn từ 
Tiếng 
 Hán 
Ngôn 
 ngữ 
khác 
Cơ giới hoá, công nghiệp hoá, bê tông hoá  
? 
 Hoán 
dụ 
 Hoán 
dụ 
Ghép 
từ 
ma-ket-tinh, in-tơ-nét, xà phòng, ghi đông, mít tinh... 
 Khái niệm: Từ mượn là những từ vay mượn các tiếng nước ngoài để biểu thị sự vật, hiện tượng... mà tiếng Việt chưa có từ thích hợp biểu thị. 
container (công te nơ)( Tiếng Anh) 
saussisse ( xúc xích ) Tiếng Pháp 
2/Chọn nhận định đúng trong những nhận định sau: 
a) Chỉ một số ít ngôn ngữ trên thế giới phải vay mựơn từ ngữ 
b) Tiếng Vịêt vay mượn nhiều từ ngữ của các ngôn ngữ khác là do sự ép buộc của nước ngoài 
c) Tiếng Vịêt vay mượn nhiều từ ngữ của các ngôn ngữ khác là để đáp ứng nhu cầu giao tiếp của người Việt 
d) Ngày nay vốn từ tiếng Việt rất dồi dào và phong phú, vì vậy không cần vay mượn từ ngữ tiếng nước ngoài nữa 
  Khái niệm từ Hán Việt:  - Là từ có nguồn gốc từ tiếng Hán, được người Việt Nam vay mượn và sử dụng. 
a. Có thể thay thế từ “phụ nữ” trong câu văn sau bằng từ " đàn bà" được không? 
 Phụ nữ Việt Nam anh hùng, bất khuất, trung hậu, đảm đang. 
b. Việc dùng từ Hán Việt trong câu sau có phù hợp không? 
 Tôi xin trân trọng giới thiệu với các nguyên thủ quốc gia, người bên cạnh tôi là bà xã tôi.. 
A. Từ Hán Việt chiếm một tỉ lệ không đáng kể trong vốn từ tiếng Việt. 
B. Từ Hán Việt là bộ phận quan trọng của lớp từ mượn gốc Hán. 
C. Từ Hán Việt không phải là một bộ phận quan trọng của vốn từ tiếng Việt. 
D. Dùng nhiều từ Hán Việt là việc làm cần phê phán. 
2/Chọn quan niệm đúng trong những quan niệm sau: 
Xác định thuật ngữ và biệt ngữ xã hội trong các câu văn sau: 
a. Muối là một hợp chất có thể hoà tan trong nước. 
a. Muối là một hợp chất có thể hoà tan trong nước. 
b. Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào 
 mợ cháu cũng về. 
b. Không! Cháu không muốn vào. Cuối năm thế nào 
 mợ cháu cũng về. 
- Thạch nhũ là sản phẩm hình thành trong các hang động do sự nhỏ giọt của dung dịch đá vôi. 
Môn Địa lí 
 - Ba-dơ là hợp chất mà phân tử gồm một nguyên tử kim loại liên kết với một hay nhiều nhóm hi-đrô-xít 
Môn Hóa học 
Muối : một  hợp chất hóa học  thường là của một  kim loại  và một chất không phải kim loại 
Môn Hóa học 
Điện thoại di động  (ĐTDĐ), còn gọi là  điện thoại cầm tay , là loại  điện thoại  kết nối dựa trên  sóng điện từ  vào mạng  viễn thông . thông tin khi đang di chuyển. 
Khoa học công nghệ, kĩ thuật 
Rô bô  hoặc  Rôbốt, Rô-bốt  (tiếng Anh:  Robot ) là một loại  máy  có thể thực hiện những công việc một cách  tự động  bằng sự  điều khiển  của  máy tính  hoặc các vi mạch điện tử được lập trình . 
Khoa học công nghệ, kĩ thuật 
Một số biệt ngữ xã hội 
 - Trúng mánh : buôn bán được lời nhiều . - Trúng tủ : bài thi trúng bài đã lựa học . - Cà phê đen : gặp chuyện khó khăn . - Bị thổi còi : bị ngừng công việc đang làm . - Tuổi teen : từ 13 đến 19 tuổi .  - Thời đại @ : thời đại thông tin học, nhanh chóng . - Tám : nói chuyện tầm phào với nhau . - Chà đồ nhôm : lấy trộm của nhà . - Nồi cơm điện : mũ bảo hiểm . - Đồ chùa : đồ không ai quảng lý , ai muốn lấy cũng được.  
 Có các cách trau dồi vốn từ nào? 
A. Rèn luyện để nắm đầy đủ và chính xác nghĩa của từ và cách dùng từ là việc rất quan trọng để trau dồi vốn từ. 
Rèn luyện để biết thêm những từ chưa biết, làm tăng vốn từ là việc thường xuyên phải làm để trau dồi vốn từ. 
C. Cả A,B đúng. 
1. Bách khoa toàn thư : 
Là cuốn từ điển bách khoa ghi đầy đủ tri thức của các ngành 
2. Bảo hộ mậu dịch: 
(chính sách) bảo vệ sản xuất trong nước chống lại sự cạnh tranh của hàng hoá nước ngoài trên thị trường nước mình. 
3. Dự thảo : 
Văn bản mới được đưa ra ở dạng dự kiến, phác thảo, cần phải đưa ra hội nghị (hoặc cuộc họp) để thông qua. 
4. Môi sinh 
 Môi trường sống của sinh vật. 
a. Lĩnh vực kinh doanh này đã thu hút sự đầu tư của nhiều công ty lớn trên thế giới. 
b. Ngày xưa Dương Lễ đối xử với Lưu Bình là để cho Lưu Bình thấy xấu hổ mà quyết chí học hành, lập thân. 
c. Báo chí đã đưa tin về sự kiện SEA Games 22 được tổ chức tại Việt Nam. 
béo bở 
 tệ bạc 
 tới tấp 
 béo bổ 
 đạm bạc 
tấp nập 
Bài tập kiểm tra năng lực 
Câu 1: Em hãy chọn nhận định đúng trong những nhận định sau: 
A. Chỉ có tiếng Việt vay mượn ngôn ngữ nước khác. 
B. Các ngôn ngữ trên thế giới đều vay mượn lẫn nhau. 
C. Tiếng Hán, tiếng Pháp không mượn tiếng nước khác, 
D. Tiếng Việt ngày nay không cần mượn tiếng Hán. 
Câu 2: Em hãy điền theo mô hình X+ tặc 
X+ tặc 
lâm tặc 
đinh tặc 
hải tặc 
không tặc 
- tin tặc 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Xét về mặt cấu tạo, từ tiếng Việt chia làm hai loại. Đó là những loại nào? 
 1( 13 ô) 
 2(10 ô) 
 3(12 ô) 
 4( 4 ô) 
 5( 8 ô) 
 6( 11 ô) 
. là nội dung mà từ biểu thị. 
Muốn sử dụng tốt từ tiếng Việt, trước hết chúng ta cần phải làm gì? 
Hiện tượng thay đổi nghĩa của từ gọi là gì? 
Tác phẩm Truyện Kiều của Nguyễn Du sử dụng phương thức biểu đạt chính nào? 
Hoàn chỉnh khái niệm sau: “ . là loại cụm từ có cấu tạo cố định, biểu thị một ý nghĩa hoàn chỉnh”. 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
T 
Ừ 
Đ 
Ơ 
N 
V 
À 
T 
Ừ 
P 
H 
Ứ 
C 
N 
G 
H 
Ĩ 
A 
C 
Ủ 
A 
T 
Ừ 
T 
Ừ 
T 
R 
A 
U 
D 
Ồ 
I 
V 
Ố 
N 
T 
Ự 
S 
Ự 
T 
H 
À 
N 
H 
N 
G 
Ữ 
C 
H 
U 
Y 
Ể 
N 
N 
G 
H 
Ĩ 
A 
T 
Ừ 
V 
Ự 
N 
G 
Trò chơi ô chữ 
Sai rồi, tiếc quá! 
Đúng rồi, chúc mừng em! 
0 
2 
3 
4 
5 
6 
- Ôn tập lại kiến thức đã học trong 4 tiết trước 
- Viết một đoạn văn ngắn có sử dụng từ mượn và thuật ngữ đã học với đề tài “trường học”. 
- Chuẩn bị bài: Nghị luận trong VB tự sự 
 + Đọc kĩ các đoạn trích 
 + Suy nghĩ trả lời câu hỏi tìm hiểu bài. 
Hướng dẫn học ở nhà