Bài giảng Môn Vật lý lớp 12 - Tuần 8 - Tiết 16 - Sóng dừng

TUẦN 8	NGÀY SOẠN 01/10/2014
TIẾT 16	NGÀY DẠY 06/10/2014
SÓNG DỪNG
I. MỤC TIÊU
1. Kiến thức: 
- Mô tả được hiện tượng sóng dừng trên một sợi dây và nêu được điều kiện để có sóng dừng khi đó.
- Giải thích được hiện tượng sóng dừng.
- Viết được công thức xác định vị trí các nút và các bụng trên một sợi dây trong trường hợp dây có hai đầu cố định và dây có một đầu cố định, một đầu tự do.
- Nêu được điều kiện để có sóng dừng trong 2 trường hợp trên.
2. Kĩ năng: Giải được một số bài tập đơn giản về sóng dừng.
	Năng lực:
 	Kiến thức : K1, K2, K3
 	Phương pháp: P5, P2
	Trao đổi thong tin: X5, X6
	Cá thể: C1, C2
3. Thái độ: Nghiêm túc trong học tập, tìm tòi các hiện tượng có liên quan trong cuộc sống
4.Trọng tâm: Sóng dừng
II. CHUẨN BỊ
1. Giáo viên: Chuẩn bị các thí nghiệm hình 9.1, 9.2Sgk.
2. Học sinh: Đọc kĩ bài 9 Sgk, nhất là phần mô tả các thí nghiệm trước khi đến lớp.
III. PHƯƠNG PHÁP
	Sử dụng phương pháp trực quan, đặt vấn đề, phát vấn
IV. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
Hoạt động 1 (5 phút): Kiểm tra bài cũ.
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Kiến thức cơ bản
-Hiện tượng giao thoa sóng nước?
-Điều kiện để có cực đại giao thoa và cực tiểu giao thoa?
-Hai nguồn kết hợp?
-Trả lời câu hỏi của GV.
-HS còn lại theo dõi và nhận xét kết quả.
Hoạt động 2 (10 phút): Tìm hiểu về sự phản xạ của sóng
Các năng lực thành phần cần đạt
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Kiến thức cơ bản
A
P
A
P
K1, P2: Trình bày được hiện tượng sóng phản xạ quan sát được
X5: Ghi nhận được các kết quả thí nghiệm từ hiện tượng phản xạ sóng
- Mô tả thí nghiệm, làm thí nghiệm với dây nhỏ, mềm, dài một đầu cố định kết hợp với hình vẽ 9.1
- Vật cản ở đây là gì?
- Nếu cho S dao động điều hoà thì sẽ có sóng hình sin lan truyền từ A ® P đó là sóng tới. Sóng bị phản xạ từ P đó là sóng phản xạ. Ta có nhận xét gì về pha của sóng tới và sóng phản xạ?
- Mô tả thí nghiệm, làm thí nghiệm với dây nhỏ, mềm, dài buông thỏng xuống một cách tự nhiên, kết hợp với hình vẽ 9.2
- Vật cản ở đây là gì?
A
P
A
P
- Tương tự nếu cho S dao động điều hoà thì có sóng hình sin lan truyền từ trên dây ® Ta có nhận xét gì về pha của sóng tới và sóng phản xạ lúc này?
- HS ghi nhận, quan sát và nêu nhận xét: 
+ Sóng truyền đi trên dây sau khi gặp vật cản (bức tường) thì bị phản xạ.
+ Sau khi phản xạ ở P biến dạng bị đổi chiều.
- Là đầu dây gắn vào tường.
- Luôn luôn ngược pha với sóng tới tại điểm đó.
- HS ghi nhận, quan sát và nêu nhận xét: 
+ Khi gặp vật cản tự do sóng cũng bị phản xạ.
+ Sau khi phản xạ ở P biến dạng không bị đổi chiều.
- Là đầu dây tự do.
- Luôn luôn cùng pha với sóng tới ở điểm phản xạ.
I. Sự phản xạ của sóng
1. Phản xạ của sóng trên vật cản cố định
- Sóng truyền trong một môi trường, mà gặp một vật cản thì bị phản xạ.
- Khi phản xạ trên vật cản cố định, biến dạng bị đổi chiều.
- Vậy, khi phản xạ trên vật cản cố định, sóng phản xạ luôn luôn ngược pha với sóng tới ở điểm phản xạ.
2. Phản xạ của sóng trên vật cản tự do
- Khi phản xạ trên vật cản tự do, biến dạng không bị đổi chiều.
- Vậy, khi phản xạ trên vật cản tự do, sóng phản xạ luôn luôn cùng pha với sóng tới ở điểm phản xạ.
Hoạt động 3 (20 phút): Tìm hiểu về sóng dừng
Các năng lực thành phần cần đạt
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Kiến thức cơ bản
P2: Mô tả được hình ảnh quan sát được từ thí nghiệm
K3, P5: Sử dụng được các công thức toán học để mô tả vị trí các nút và các bụng sóng dừng
K2, P5: Trình bày được mối quan hệ giữa chiều dài dây và bước sóng 
- Ta biết sóng tới và sóng phản xạ thoả mãn điều kiện sóng kết hợp ® Nếu cho đầu A của dây dao động liên tục ® giao thoa.
® Khi này hiện tượng sẽ như thế nào?
- Trình bày các khái niệm nút dao động, bụng dao động và sóng dừng.
A
Bụng
Nút
P
A
P
N
N
N
N
N
B
B
B
B
- Trong trường hợp này, hai đầu A và P sẽ là nút hay bụng dao động?
- Dựa trên hình vẽ, vị trí các nút liên hệ như thế nào với l?
- Khoảng cách hai nút liên tiếp cách nhau khoảng bao nhiêu?
- Khoảng cách giữa một nút và bụng kết tiếp cách nhau khoảng bao nhiêu?
- Vị trí các bụng cách A và P những khoảng bằng bao nhiêu?
- Hai bụng liên tiếp cách nhau khoảng bao nhiêu?
- Số nút và số bụng liên hệ với nhau như thế nào?
® Điều kiện để có sóng dừng là gì?
- Đầu cố định sẽ là một nút và đầu tự do là một bụng sóng.
A
P
N
N
N
N
B
B
B
B
- Tự hình vẽ, số nút và số bụng trong trường hợp này liên hệ với nhau như thế nào?
- Trên dây xuất hiện những điểm luôn luôn dao đứng yên và những điểm luôn luôn dao động với biên độ lớn nhất.
- HS ghi nhận các khái niệm và định nghĩa sóng dừng.
- Vì A và P là hai điểm cố định ® là hai nút dao động.
- HS dựa trên hình vẽ để xác định
Số nút = số bụng + 1
- Vì hai đầu cố định là nút nên chiều dài dây phải bằng một số nguyên lần nửa bước sóng.
- HS dựa vào hình vẽ minh hoạ để trả lời các câu hỏi của GV.
- Số nút = số bụng
II. Sóng dừng
- Sóng tới và sóng phản xạ, nếu truyền theo cùng một phương, thì có thể giao thoa với nhau, và tạo thành một hệ sóng dừng.
+ Những điểm luôn luôn đứng yên là những nút dao động.
+ Những điểm luôn luôn dao động với biên độ lớn nhất là những bụng dao động.
- Sóng truyền trên sợi dây trong trường hợp xuất hiện các nút và bụng dao động goi là sóng dừng.
1. Sóng dừng trên sợi dây có hai đầu cố định
a. Hai đầu A và P là hai nút dao động.
b. Vị trí các nút:
- Các nút nằm cách đầu A và đầu P những khoảng bằng số nguyên lần nửa bước sóng:
- Hai nút liên tiếp cách nhau khoảng .
c. Vị trí các bụng
- Các bụng nằm cách hai đầu cố định những khoảng bằng một số lẻ lần .
- Hai bụng liên tiếp cách nhau khoảng .
d. Điều kiện có sóng dừng
2. Sóng dừng trên một sợi dây có một đầu cố định, một đầu tự do
a. Đầu A cố định là nút, đầu P tự do là bụng dao động.
b. Hai nút liên tiếp hoặc hai bụng liên tiếp cách nhau khoảng .
c. Điều kiện để có sóng dừng:
Hoạt động 4 (10 phút): Củng cố-hướng dẫn
Các năng lực thành phần cần đạt
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Kiến thức cơ bản
K1, X6: Trình bày lại được các kiến thức về sóng dừng, điều kiện có sóng dừng sau khi nghe giảng
-Sóng dừng?
-Điều kiện để có sóng dừng?
-Hướng dẫn HS làm bài tập 9(trang 49)
+l=0,6m,k=1
a. =?
b.khi k=3 thì =?
-Nêu được hiện tượng sóng dừng.
-Nắm được điều kiện để có sóng dừng.
-Tính được các yêu cầu của bài.
-Hai đầu dây cố định nên
ó 
-Khi k= 3 thì 
1.Sóng dừng trên sợi dây có hai đầu cố định
2. Sóng dừng trên một sợi dây có một đầu cố định, một đầu tự do
Với: l: chiều dài sợi dây.
 bước sóng
Hoạt động 5 (5 phút): Giao nhiệm vụ về nhà.
Các năng lực thành phần cần đạt
Hoạt động của GV
Hoạt động của HS
Kiến thức cơ bản
C1, C2: Làm bài tập để hệ thống lại kiến thức, có kế hoạch chuẩn bị cho bài học sau.
- Nêu câu hỏi và bài tập về nhà.
- Yêu cầu: HS chuẩn bị bài sau.
- Ghi câu hỏi và bài tập về nhà.
- Ghi những chuẩn bị cho bài sau.
IV. RÚT KINH NGHIỆM
V.CÂU HỎI TRẮC NGHIỆM
1.Một sóng lan truyền với vận tốc 200m/s có bước sóng là 4m. Tần số và chu kì sóng là?
	a.50Hz,0,02 s	b.0,05Hz, 200s	c.800Hz, 0,125s	d.5Hz,0,2s
2.Một sợi dây dài 2m,một đầu cố định,đầu còn lại gắng vào nguồn dao động với chu kì 1/50s. Người ta đếm được 5 nút sóng, đầu A xem là một nút sóng.Vận tố sóng truyền trên dây là bao nhiêu?
	a.50m/s	b.25m/s	c.57,2m/s	d.75m/s
3.Một dây đàn dài 80cm phát âm có tần số 120 Hz. Quan sát dây đàn thấy có 3 nút và 2 bụng. Vận tốc sóng trên dây là bao nhiêu?
	a.16m/s	b.76,8m/s	c.54,8m/s	d.96m/s