Giáo án Ngữ văn 6 - Tiết 119: Ôn tập văn miêu tả

Tiết: 119 
I. Mức độ cần đạt:
 1. Kiến thức:
 - Sự khác nhau giữa văn miêu tả và văn tự sự; văn miêu tả cảnh và miêu tả người.
 - Yêu cầu và bố cục của một bài văn miêu tả.
 2. Kĩ năng:
 - Quan sát, nhận xét, so sánh và liên tưởng.
 - Lựa chọn trình tự miêu tả hợp lí.
 - Xác định đúng những đặc đặc điểm tiêu biểu khi miêu tả.
 3. Thái độ: Biết vận dụng các yếu tố miêu tả, các biện pháp tu từ khi viết văn.
II. Phương pháp: Vấn đáp, qui nạp.
III. Chuẩn bị:
GV : Nghiên cứu bài à Soạn bài
HS : Soạn bài theo hướng dẫn của GV
IV. Tiến trình tổ chức các hoạt động:
	1/ KIỂM TRA BÀI CŨ :
Thế nào là văn miêu tả ?
Muốn tả cảnh trước hết phải làm gì ?
	2/ BÀI MỚI :
A/ Giới thiệu bài : Sau khi đã học xong văn miêu tả thì tiết học hôm nay thông qua các bài tập thức hành chúng ta sẽ cùng nhau rút ra những điểm cần ghi nhớ chung cho văn tả cảnh và văn tả người .
Hoạt động dạy -học
Phần nội dung
* Hoạt động 1: GV hướng dẫn HS nắm vững những yêu cầu về văn miêu tả.
a) Phương pháp: Hỏi đáp + Quy nạp
b) Nội dung:
Bài tập 1 : Giáo viên cho học sinh đọc , nêu yêu cầu của bài tập 1 và thảo luận , tìm phần giải đáp cho bài tập 1 .
- Nêu những yêu cầu cần thiết cho bài văn hay và độc đáo 
 + Lựa chọn các chi tiết , hình ảnh đặc sắc , thể hiện được linh hồn của cảnh vật ?
 + Có những liên tưởng , so sánh độc đáo .
 + Có vốn ngôn ngữ giàu có , diễn đạt cảnh vật 1 cách sống động , sắc sảo . Thể hiện rõ tình cảm và thái độ của người tả với thái độ được tả .
à Dù tả cảnh hay tả người thì đều vận dụng 1 số kĩ năng cơ bản : Quan sát , tưởng tượng , liên tưởng , so sánh , lựa chọn hình ảnh trình bày các hình ảnh ấy theo 1 thứ tự nhất định .
- Từ những yêu cầu này, chúng ta hãy cùng nhau đối chiếu với đoạn văn của Nguyễn Tuân?
à Nguyễn Tuân đã lựa chọn chi tiết, hình ảnh đặc sắc nào thể hiện được linh hồn của tạo vật:
+ chân trời, ngấn bể sạch như tấm kính lau hết mây hết bụi
+ Mặt trời tròn trĩnh, phúc hậu
+ Quả trứng đặt lên mâm bạc … y như một mâm lễ phẩm để mừng cho sự trường thọ của tất cả nhãng người chày lưới.
* Hoạt động 2: GV giúp HS nhận thức được một số điểm cần lưu ý trong bài văn miêu tả.
a) Phương pháp: Thảo luận + Hỏi đáp + Quy nạp
b) Nội dung:
- Hãy tìm những hình ảnh cho thấy sự liên tưởng so sánh nhận xét độc đáo của tác giả?
 + chân trời ngấn bể sạch như tấm kính
 + mặt trời tròn trĩnh phúc hậu
 + Quả trứng đặt lên một mâm bạc … y như một mâm lễ phẩm để mừng cho sự trường thọ của tất cả những người chài lưới
- Em hãy tìm những hình ảnh cho thấy sự liên tưởng so sánh nhận xét độc đáo của tác giả?
 + Chân trời ngấn bể sạch như tấm kính 
 + Mặt trời như lòng đỏ quả trứng thiên nhiên đầy đặn.
 + Quả trứng đặt lên một mâm bạc, đường kính bằng cả một cái chân trời … y như một mâm lễ phẩm.
- Nhiều người vẫn khen Nguyễn Tuân có vẫn ngôn ngữ giàu có, là một bậc thầy về ngôn ngữ. Vậy trong đoạn trích ở BT1 em hãy tìm những từ vựng độc đáo mới lạ mà nhà văn dùng để diễn đạt cảnh vật một cách sống động sắc sảo?
à Quả trứng hồng hào thăm thẳm đường bệ đặt lên một mâm bạc, đường kính mâm rộng bằng cả một cái chân trời (y như một mâm lễ phẩm) màu ngọc trai, nước biển ửng hồng.
- Theo em, câu nào thể hiện rõ tình cảm và thái độ của người tả với đối tượng được tả.
à y như một mâm lễ phẩm tiến ra từ trong bình minh để mừng cho sự trường thọ của tình cảm những những người chài lưới trên muôn thu biển Đông.
- Như vậy kỹ năng nào tạo nên cái hay và độc đáo cho đoạn văn? (trả lời ở phía trước)
* Hoạt động 3: GV giúp HS nhắc lại bố cục của bài qua bài tập.
a) Phương pháp: Hỏi đáp + Quy nạp
b) Nội dung:
Bài tập 2: Lập dàn ý tả quang cảnh Đầm Sen đang mùa hoa nở.
1/ Mở bài : Giới thiệu Đầm Sen đang mùa hoa nở (có thể nêu cảm nghĩ chung)
 Nằm ở vị trí nào?
2/ Thân bài : a/ Tả bao quát:
Đầm Sen rộng bao nhiêu?
Nhìn chung hoa nở nhiều như thế nào. Màu sắc ra sao? Quang cảnh xung quanh Đầm Sen có gì nổi bậc?
 b/ Tả chi tiết:
Có loại sen nào? Màu gì?
Mặt nước ra sao?
Lá sen to cở nào? (Miêu tả hình dáng, màu sắc của lá)
Tả cuống hoa, bông hoa, nhụy hoa
Tả nụ hoa … tả hương thơm, nắng, gió, bầu trời.
à Có thể biểu lộ cảm xúc của mình trong khi tả.
3/ Kết bài : Nêu cảm tưởng của em về quang cảnh Đầm Sen đương mùa hoa nở.
Bài tập 4 : Nhận diện, so sánh đoạn văn tự sự và văn miêu tả qua 2 văn bản cụ thể: Buổi học cuối cùng và Dế Mèn phiêu lưu ký.
Đoạn văn miêu tả
a/ Dế Mèn phiêu lưu ký (cho HS đọc một đoạn / 3 SGK)
b/ Buổi học cuối cùng (cho HS đọc đoạn đầu trang 49)
Đoạn văn tự sự 
a/ Dế Mèn phiêu lưu ký (cho HS đọc đoạn từ : Một buổi chiều …)
b/ Buổi học cuối cùng (cho HS đọc một đoạn …)
- Căn cứ vào đâu mà em nhận ra điều đó?
à Căn cứ vào hành động chính mà tác giả dùng trong đoạn văn hành động kể hay tả.
 + Hành động kể thường trả lời cho câu hỏi kể về việc gì? Kể về ai? Việc đó đã diễn ra như thế nào? Ơû đâu? Kết quả thế nào?…
 + Hành động tả thường trả lời cho các câu hỏi: tả về cái gì? Tả về ai? Cảnh (hoặc người) đó như thế nào? Có gì đặc sắc, nổi bật (bằng hình ảnh nào?)…
- Chỉ ra vài liên tưởng ví von so sánh mà em cho là độc đáo và thú vị của 2 tác giả trong 2 đoạn văn trên?
(Tùy HS phát biểu ý kiến)
VD : - nhai ngoàm ngoạp như 2 lưỡi liềm
Ngọn cỏ ngã rạp y như có mấy nhát dao vừa lia qua
Tiếng ồn ào như vở chợ vang ra tận ngoài phố.
* Hoạt động 4: GV hướng dẫn HS tổng kết lại nội dung vừa học.
=> Rút ra ghi nhớ :
Cho HS đọc phần ghi nhớ SGK T121 à chép vào tập
I/ MỘT SỐ YÊU CẦU TRONG VĂN MIÊU TẢ :
- Lựa chọn được các chi tiết, hình ảnh đặc sắc.
- Liên tưởng, so sánh, nhận xét độc đáo.
- Có vốn ngôn ngữ giàu có, diễn đạt cảnh vật một cách sống động, sắc sảo.
- Thể hiện rõ tình cảm và thái độ của người tả với đối tượng được tả.
II/ MỘT SỐ ĐIỂM CẦN CHÚ Ý :
1/ Đối tượng được miêu tả :
- Tả người: (tả chân dung, tả người trong hoạt động, hành động)
- Tả cảnh: 
Þ cũng có bài văn tả cả người và cả cảnh, người trong cảnh
2/ Yêu cầu đối với người viết văn miêu tả :
Vận dụng một số kỹ năng cơ bản: quan sát, tưởng tượng, liên tưởng, so sánh, lựa chọn hình ảnh và trình bày các hình ảnh đó theo một thou tự nhất định.
3/ Bố cục của bài văn miêu tả :
a/ Mở bài : Giới thiệu cảnh hoặc người được tả một cách khái quát.
b/ Thân bài : Tả chi tiết đối tượng (cảnh hoặc người hoặc cả cảnh và người)
c/ Kết bài : Nêu nhận xét, cảm nghĩ về cảnh và người đã tả.
* GHI NHỚ :
SGK T121
 4/ CỦNG CỐ :
 - Em hãy nêu yêu cầu khi tả cảnh hay tả người
 - Muốn miêu tả sinh động cần phải làm gì?
5/ HƯỚNG DẪN HỌC BÀI VÀ CHUẨN BỊ BÀI MỚI:
 * - Nhớ được các bước làm một bài văn miêu tả.
 - Nhớ dàn ý của một bài văn miêu tả.
 - Lập dàn ý và viết một bài văn miêu tả.
 * -Chuẩn bị bài: chữa lỗi về chủ ngữ, vị ngữ
 + Đọc và trả lời các câu hỏi SGK T129
 + Làm các bài trong phần III luyện tập T129, 130